Jaargang 4, aflevering 2 van het wetenschapscafé, 'it’s all-in the family' met een telg uit het geslacht Michielsen.

Onderwerp: 'the big desease with the litttle name' of aids , (immunodeficiëntiesyndroom) voor het eerst vastgesteld bij de westerse mens in de vroege jaren ‘80, blijft een hot issue in veel medische onderzoek en in het gezondheidsbeleid hier, maar nog meer in sommige ontwikkelingslanden. De ziekte wordt veroorzaakt door het zogenaamde HIV 1- virus. Technisch gezien gaat het virus (een stukje DNA met eiwitmantel) de zogenaamde CD4-cellen -die een rol spelen bij het menselijk afweersysteem- infecteren. Het DNA kan zich binnen de cel vermenigvuldigen waarna de nieuwe kopieën zich terug met een mantel omhullen en via de bloedbaan andere gezonde cellen gaan besmetten. 

Een nieuw geïnfecteerd persoon is het meest besmettelijk tussen 3 en 9 weken na de infectie waarbuiten het potentieel daalt tot 40% van dit maximum. De besmettelijkheid wordt uitgedrukt in positieve matches per 10.000 blootstellingen. Bloedtransfusies zijn het besmettelijkst met ca 92,5 % kans op besmetting, overdracht van zwangere moeder op kind heeft een 25% kans terwijl seksuele contacten en naalden deze kans tot gemiddeld honderd maal lager ligt. AID’s gaat ook dikwijls hand in hand met andere SOA’s (chlamydia, herpes, gonorroe en HPV) waarbij de kans op overdracht op 60-90% per contact ligt. 

Snel werd ontdekt dat aids een SOA was, en zich verspreidde via deze kanalen. Hierbij kwam al snel de promiscue homoseksuele scene van begin jaren ‘80 en dat van de drugsverslaafden in beeld. Intussen lijken deze doelgroepen niet meer het grootste probleem. Zo zijn in Zuid- en Oost-Afrika de prevalentiecijfers tot 28% van de volwassen bevolking (met sub-populaties tot 50% en meer). Zuid-Afrika heeft de grootste HIV-epidemie ter wereld met 7 miljoen besmetten (20% van de bevolking). In tegenstelling hiermee is de prevalentie in Congo-Brazzaville vergelijkbaar met deze in West-Europa.

Het centrale probleem in deze landen is wat de spreker “concurrency” noemt, het met name langdurig simultane relaties onderhouden met verschillende personen in een ruimtelijk vrij beweegbaar netwerk. Ook in dit door mannen gedomineerd systeem zijn vrouwen het grootste slachtoffer. Er heerst een grote leeftijdsongelijkheid binnen relaties waarbij mannen systematisch ouder zijn, armoede latent aanwezig is, stigmatisering van vooral vrouwelijke slachtoffers en verder een overheidsbeleid waar deze stereotypen worden bestendigd. In Congo-Brazzaville, waar de mobiliteit decennia lang werd verwaarloosd is het ontmoeten van andere populaties logistiek erg moeilijk geworden en evenredig met een lage aids-prevalentie. 

Spreker Kristien Michielsen verwijst naar haar Rwandese kennis Alice, en hoe die na een start als ziekenhuismedewerker uiteindelijk zwanger wordt, zo in armoede en financiële afhankelijkheid tuimelt en besmet geraakt, het prototype van een Afrikaanse AIDS-patiënt.

Eenzelfde ziekteverwekker HIV gedraagt zich erg verschillend afhankelijk van de geografische regio, de erin voorkomende doelgroepen en hun onderlinge interacties. Een programma rond aidspreventie en remediëring is dan ook maatwerk op betrokken domeinen: beleid, socio-demografische en gedragsfactoren (therapiebereikbaarheid en –trouw). Gelet op de verspreidingswijze van het virus, het voorlopig ongeneesbaar (maar wel te onderdrukken) karakter van de ziekte, is AIDS niet in de eerste plaats een medicatieprobleem. Trouwens sinds in 2011 antiretrovirale medicijnen werden gevonden is de besmetbaarheid met 95% teruggedrongen.

De wereld-aids-dag is jaarlijks op 1 december. De bestrijding van AIDS is dit jaar één van de acht millenniumdoelen van de Verenigde Naties. Ca 38 miljoen mensen in de wereld zijn geïnfecteerd met het dodelijke aidsvirus, waarvan 90% in ontwikkelingslanden. Elke zeven seconden komt daar iemand bij. In België staat dit jaar ook de 11 11 11-actie in het teken van AIDS. 

De belangstelling voor de avond was traditioneel hoog alsook het aantal vragen achteraf. Zowaar een boeiende wetenschapsavond in een louterende omgeving.

De verslaggever,

Jef Konings

© Jozef Konings