Jaargang 3, aflevering 2 van hét café met als onderwerp biodiversiteit.
De voorzitter leidt de spreker in als bekend Vlaming en Kempenzoon uit Herentals. Zoals onmiddellijk bleek is hij geen droog wetenschapsprofessor maar een onderzoeker en verteller die het jongensvuur behouden heeft. Opmerkelijk ook zijn Kempische nuchterheid: “Ik sta ermee op en ga ermee slapen maar ik lig er niet van wakker.”

Diversiteit bij levende organismen, in algemene zin inclusief micro-organismen, wordt gestuurd door variatie in genetisch materiaal (DNA). In Darwiniaans perspectief is deze variatie motor van overleving, daar er steeds wel soorten zijn wiens unieke DNA organismen creëert die best aangepast zijn aan nieuwe levensomstandigheden. Daarom ook geen evolutie zonder variatie. De biosfeer als geheel van levende organismen, individuele soorten en hen genen evolueert dan ook via constante onderlinge wisselwerking. In praktijk zorgt dit voor een gigantische soortenrijkdom met bv 25.000 soorten platwormen en zelfs 950 000 soorten insecten.

Traditioneel maakt men onderscheid tussen natuur en cultuur.
De Franse filosoof Descartes stelde bijvoorbeeld dat enkel “mensen een geest zouden hebben”. De onjuistheid van die stelling wordt geïllustreerd door het feit dat ook planten intelligent kunnen communiceren en afhankelijk van de wijze van aanraking anders reageren.
De stamboom van eenvoudig tot complexe organismen vinden we ook terug in de genen. Er is hier sprake van analogie waar eenzelfde stukje DNA bij eenvoudige tot ingewikkelde organismen eenzelfde functie regelt (bv prikkelgevoeligheid). Evolutie heeft winnaars en verliezers, bij onze tuinvogels blijken er zowel stads- en bosmerels te zijn, met verschillende achterliggend gedrag en dito variaties in concentraties stresshormoon.

Hoe belangrijk is biodiversiteit?
Gezondheid heeft een evolutionaire basis (dito geneeskunde), waarbij vele mechanismen geselecteerd werden in het ontwikkelingsproces van Homo sapiens. Sommige allergieën, immuniteit, geestelijke gezondheid (angst), metabolisme, e.d. kunnen vaak direct gelinkt worden aan evolutionaire kenmerken.

Een controversieel boek in de visie van prof Van Dyck is er één van Bas Haring met de suggestieve titel 'Plastic Pandas' waar de waarde van sommige natuur, zoals in ons verstedelijkt milieu, niet a priori minderwaardig wordt gewaardeerd.
Wat is de bedreiging?
De mens is oorzaak van het uitsterven van vele soorten. Alhoewel uitsterven tot het leven behoort is de snelheid waarmee het gebeurt nog nooit zo groot geweest. Het Anthropoceen noemt men intussen de geologische periode na of op het einde van het Holoceen, beginnend met het tijdperk van de stoommachine en gekenmerkt door een ongemeen hevige menselijke impact. De spreker illustreert zijn verhaal met groot aantal voorbeelden: licht, geluid, asfaltbanen ea en refereert hierbij naar zijn specialiteit: vlinders!
In de Kempen zijn de laatste jaren zowel het aantal soorten als het aantal exemplaren per soort sterk gedaald.

De conclusie van de spreker is dat de toestand vandaag zorgwekkend is en alle huidige initiatieven onvoldoende. Intussen zijn internationale beleidsdoelstellingen 2010 nergens gehaald; nieuwe doelstellingen binnen het IPBES (Intergovernmental science-policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services) zijn gesteld voor 2020.
Een 94 landen onderschreven de doelstellingen in 2012 in Panama. Leden van de Verenigde Naties kunnen lid worden van het platform.

Aanbevolen literatuur spreker:

Shubin, Neil 'De vis in ons' (Nieuw Amsterdam, 2009)
Natterson-Horowitz Barbara , Bowers Kathryn. 'Zoobiquity: The Astonishing Connection Between Human and Animal Health' (1st Edition, The House of Books 2013)
Zuk Marlene 'Riddled with Life': 'Friendly Worms, Ladybug Sex, and the Parasites That Make Us Who We Are'  (Harcourt Publishers, US,  2008)
Haring, Bas 'Plastic panda’s, over het opheffen van de natuur' (Singel Uitgeverij, 2011)

© Jozef Konings